Het Bretton Woods-systeem voor monetair beheer heeft de regels vastgesteld voor commerciële en financiële betrekkingen tussen de Verenigde Staten, Canada, West-Europese landen, Australië en Japan na de Bretton Woods-overeenkomst van 1944.
Het Bretton Woods-systeem was het eerste voorbeeld van een volledig onderhandelde monetaire orde die bedoeld was om de monetaire betrekkingen tussen onafhankelijke staten te regelen.
De belangrijkste kenmerken van het Bretton Woods-systeem waren een verplichting voor elk land om een monetair beleid te voeren dat zijn externe wisselkoersen binnen 1 procent handhaafde door zijn valuta aan goud te binden en het vermogen van het IMF om tijdelijke onevenwichtigheden in betalingen te overbruggen. Ook was er behoefte om het gebrek aan samenwerking tussen andere landen aan te pakken en ook een concurrerende devaluatie van de valuta’s te voorkomen.
Voorbereiding op de wederopbouw van het internationale economische systeem terwijl de Tweede Wereldoorlog nog steeds woedde, verzamelden 730 afgevaardigden van alle 44 geallieerde landen in het Mount Washington Hotel in Bretton Woods, New Hampshire, Verenigde Staten, voor de monetaire en financiële conferentie van de Verenigde Naties, ook bekend als de Bretton Woods-conferentie. De afgevaardigden overlegden tijdens 1-22 juli 1944 en ondertekenden de Bretton Woods-overeenkomst op de laatste dag.
Door het opzetten van een systeem van regels, instellingen en procedures om het internationale monetaire systeem te reguleren, richtten deze akkoorden het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD) op, die vandaag deel uitmaakt van de Wereldbankgroep. De Verenigde Staten, die tweederde van het goud van de wereld controleren, drongen erop aan dat het Bretton Woods-systeem op zowel goud als de Amerikaanse dollar rust.
Sovjet vertegenwoordigers woonden de conferentie bij maar weigerden later om de definitieve overeenkomsten te ratificeren, en beschuldigden hen ervan dat de instellingen die zij hadden gecreëerd “filialen van Wall Street” waren. Deze organisaties werden operationeel in 1945 nadat voldoende landen de overeenkomst hadden geratificeerd.
Op 15 augustus 1971 beëindigden de Verenigde Staten unilateraal de convertibiliteit van de Amerikaanse dollar tot goud, waardoor het Bretton Woods-systeem daadwerkelijk tot een einde kwam en de dollar een fiat-valuta werd. Deze actie, aangeduid als de Nixon-schok, creëerde de situatie waarin de Amerikaanse dollar een reservevaluta werd die door veel staten wordt gebruikt. Tegelijkertijd werden veel vaste valuta’s (zoals het Britse pond) ook vrij zwevend.
Daarom begonnen vele landen, zoals Duitsland (maar ook Nederland), in mei 1971 de vaste koers ten opzichte van de dollar ongedaan te maken. Regeringen begonnen hun dollarvoorraden om te zetten in goud, en de eens zo grote goudvoorraad in de Verenigde Staten kromp sterk. Een van de grootste klappers kwam in 1971 toen het Verenigd Koninkrijk drie miljard dollar in goud omzette.
Dit is de oorzaak dat vele Europese landen, zoals Duitsland (maar ook Nederland), in mei 1971 de vaste koers ten opzichte van de dollar ongedaan te maken. Regeringen begonnen hun dollarvoorraden om te zetten in goud, en de eens zo grote goudvoorraad in de Verenigde Staten kromp sterk.
Een van de grootste klappers kwam in 1971 toen het Verenigd Koninkrijk drie miljard dollar in goud omzette. Dit kon het systeem niet meer aan en de Amerikanen zagen zich genoodzaakt de goudstandaard los te laten, een beslissing die de Nixon-schok genoemd wordt.
In 1973 gingen de deelnemende landen over op een stelsel van zwevende wisselkoersen, die ten opzichte van elkaar dagelijks van waarde konden veranderen. Dat betekende het einde van het systeem van Bretton Woods.
